آسم چیست
آسم یک بیماری ریوی است و عبارت است از یک بیماری مزمن همراه با حملات مکرر خس‌خس و تنگی نفس. این بیماری در تمام سنین می‌تواند وجود داشته باشد اما 50% از موارد، کودکان زیر 10 سال هستند. آسم بیشتر در پسران رخ می‌دهد تا دختران، اما در آسمی که در سنین بزرگسالی آغاز میشود زنان سهم بیشتری را به خود اختصاص می‌دهند. گاهی تنفس مشکل می شود و تنگی نفس به صورت متناوب رخ می دهد. علائم و شدت بیماری در افراد مختلف متفاوت است.
برخی از ورزشکاران حرفه ای مبتلا به آسم هستند و طی ورزش شدید کمی احساس تنگی نفس می کنند، در حالی که برخی افراد حین ورزش معمولی دچار حمله شدید آسم شده و نیاز به درمان اورژانسی پیدا می کنند. به هر حال همه ی مبتلایان به آسم در این نکته مشترک هستند که مجاری هوایی در آنها به صورت غیر طبیعی متناوباً تنگ می شود
آسم چگونه ایجاد می شود؟
در بیشتر موارد آسم در اثر تنگ شدن موقتی و برگشت پذیر مجاری هوایی ایجاد می شود. ولی در برخی افراد التهاب مجاری تنفسی در اثر آسم منجر به تغییرات دائمی می شود. مجاری تنفسی آسیب می بینند و به صورت برگشت ناپذیرو تنگ باقی می مانند. در اثر این تغییر ظرفیت تنفسی کاهش می یابد. ممکن است سرفه و خس خس سینه در شرایط عادی وجود نداشته باشند ولی تستهای تنفسی کاهش توانایی ریه در خروج هوا را نشان می دهند. اگر باریک شدن مجاری تنفسی شدید باشد، حتی فعالیتهای ساده مانند بالا رفتن از پله ها ممکن است موجب تنگی نفس شود. تغییرات دائمی راههای هوایی فقط در برخی افراد مبتلا به آسم رخ می دهد. ممکن است شدید بودن بیماری، طولانی بودن مدت ابتلا و عدم درمان آسم با داروهای ضد التهابی علت آن باشد. برخی مطالعات نشان می دهند که در افرادی که آسم خفیف دارند احتمال آسیب دائمی و کاهش عملکرد ریه کمتر است.
چه چيزهايي باعث آسم مي شود ؟ طيف گوناگوني از عوامل زمينه ساز مي توانند دوره حاد آسم را ايجاد کنند . بيشترين عوامل زمينه ساز شامل آلرژن ها ، ورزش ، عفونت هاي تنفسي ويروسي و مواد محرک تنفسي و آسپيرين مي باشند .
آلرژن ها موادي هستند که افراد حساس به آن دچار آلرژي يا حساسيت هستند . اينها منبع عمده مشکلات در کودکان و بالغين هستن . آلرژن هاي شايع شامل گرده هاي گياهي ( از درخت ، دانه ها و علوفه ) شوره و ذرات ناشي از حيوانات هايت موجو در غبار خانگي ، سوسگ حمام ، قارچ و غذاهاي خاصي هستند . وقتي يک فرد حساس با اين آلرژن ها در معرض تماس باشد وقايع پيچيده اي در بدن باعث آزادشدن مواد شيميايي خاصي (واسطه هاي شيميايي ) مي شوند اين واسطه ها باعث شعله ور شدن آسم مي گردند .
ورزش يک عامل زمينه ساز شايع در آسم است . در حقيقت آسم ورزشي مي تواند باعث محدود شدن فعاليت جسمي در برخي اشخاص شود .بسيار اتفاق مي افتد که علائم تنفسي تا زماني که ورزش تکميل نشود اتفاق نمي افتد.
عفونتهاي ويروسي تنفسي يک دليل عمده در دوره هاي حاد آسم است که مخصوصاً در ماههاي زمستان اتفاق مي افتد . خوشبختانه ، عفونتهاي باکتريال (غير از سينوزيت ) معمولاً باعث شعله ور شدن حمله آسم نمي شوند .
هواي سرد ، دود سيگار ، مواد شيميايي صنعتي ، عطرها ، رنگ و دود گازوئيل مثالهايي از مواد محرک آسم هستند . آسپيرين و مواد حاوي آسپيرين مي توانند حمله آسم را در افراد حساس آغاز کنند . علت دقيق اين واکنش نامشخص است ولي وانش آلرژي در اثر افراد مبتلا اتفاق نمي افتد هواي ١٠ تا ٢٠ درصد از بيماران بالغ مبتلا به آسم کاهش چشمگيري در عملرد ريوي بعد از مصرف آسپيرين نشان مي دهند . درصد از ضد التهابي غير استروئيدي ه از نظر شيميايي تشابهي با آسپيرين ندارند مي توانند واکنش هاي مشابهي نشان بدهند . به عنوان يک قاعده کلي حمله آسم را آغازکنند . ضد التهابي غير استروئيدي که از نظر شيميايي تشابهي با آسپيرين ندارند مواد غذايي و داروها به کار مي روند . برخي موارد روند ايجاد به صورت آسيب تنفسي است . مواد غذايي و داروها به کار مي روند .
حين حملات آسم چه اتفاقي مي افتد ؟
راههاي تنفسي فرد مبتلا به آسم دچار انقباض است . اين باريک شدن در اثر واکنش به عوامل محرک خاصي است . چون افراد سالم به اين محرک ها پاسخ نمي دهند ، ريه هاي فرد بيش فعال (Hyperactive) خوانده مي شوند . حين يک حمله اسم عضلات صاف مجراي تنفسي منقبض شده و باعث تنگي راه هوايي مي شوند . التهاب نيز در سطح راه هوايي اتفاق مي افتد و باعث تورم و کاهش بيشتر راه هوايي مي شود . بعلاوه غدد مخاطي موجود در راههاي هوايي شروع به ترشح مخاط فراوان به داخل مجرا مي کنند که آن را تنگ تر مي کند . نتيجه اينها سخت شدن تنفس مخصوصاً بازدم مي باشد . هوا در اثر اين اتفاق در راههاي تنفسي محبوس مي شود و باعث کاهش اکسيژن رساني به بدن مي شود علائم:
زمانی که فردی دچار حمله ی آسم می شود، دیواره ی ریه حساس و ملتهب میشود. موارد زیر جزء علائم این بیماری شمرده می شوند:
- تنگی نفس
- تنگی قفسه سینه قبل و بعد از انجام حرکات ورزشی
- سرفه مکرر برای صاف کردن سینه
- تولید زیاد خلط در ریه
- تنگی نفس که همراه با انقباض عضلات جدار قصبه الریه می باشد
- کاهش حجم ریه
- قطع شدن نفس که نیازمند درمان های پزشکی و استفاده از اسپری هوا می باشد
- بازماندن از ادامه ی فعالیت به خاطر افتادن از نفس
اگر شما این علائم را در خود مشاهده می کنید، حتماً بلافاصله نزد پزشک متخصص بروید. در موارد نادری بعضی از بیماری های قلبی با علائمی مشابه با آسم دوران میانسالی دیده می شود. هرچند که با انجام آزمایشاتی ساده و بررسی تاریخچه ی پزشکی شما، پزشک می تواند به راحتی بیماری را تشخیص دهد و درمان مناسب را انجام دهد.
هرحمله آسم چقدر طول مي کشد ؟
طول مدت بسته به شدت حمله فرق دارد . دوره هاي خفيف ممکن است چند دقيقه تا چند ساعت طول بکشد . حمله هاي شديد مي تواند روزها تا هفته ها به طول بينجامد . علائم خفيف ممکن است خود به خود برطرف شود يا نياز به دارو داشته باشد . دوره هاي شديدتر را مي توان با دارو درمان کرد يا نياز به بستري داشته باشند .
طي هر حمله چه اقداماتي بايد انجام شود ؟
هميشه آموزش هاي پزشک متخصص خود را در زمينه آلرژي دنبال کنيد . از ايشان برنامه مکتوبي در مورد درمان روزانه و توصيه هاي خاص حين حمله درخواست کنيد . به طور کلي ، مهم است که ارامش خود را حفظ کنيد و داروهاي تجويز شده را مصرف کنيد . گشاده کننده مجاري هوايي بيشترين دارويي است که در حملات آسم مصرف مي شود . اين داروها باعث شل شدن عضلات اطراف راههاي هوايي مي شوند و باعث گشاد شدن مجاري مي گردند . گشادکننده هاي راههاي هوايي ممکن است استنشاقي ، خوراکي يا تزريقي باشند .
چرا فعاليت بدني باعث شروع حمله آسم مي شود؟
حين ورزش هاي هوازي ، تنفس سريع دهاني انجام مي شود . در نتيجه هوايي که به مجاري تنفسي مي رسد به علت عدم عبور از راه بيني گرم و مرطوب نشده است . هواي سرد و خش مي تواند باعث شروع حمله آسم شود . علائم آسم طي هواي دقيقه پس از ورزش هاي هوازي در بدترين وضعيت خود مي باشند . بيش از ٧٠% از کل افراد آسمي درجاتي از آسم ناشي از ورزش را تجربه مي کنند
آيا افراد مبتلا به آسم بايد از ورزش و تربيت بدني پرهيز کنند ؟
با انجام اقدامات پيشگيرانه ، افراد مبتلا به آسم بايد بتوانند در هر ورزشي حتي در سطح ممتاز شرکت کنند . اگر چه تمام ورزش ها به صورت يکسال تحمل نمي شوند .به طور کلي ورزش و تمريناتي که باعث دويدن هاي طولاني شود بيشتر ازموارد غير هوازي باعث حمله آسم مي شوند . شنا يکي از بهترين ورزش ها براي اين افراد است . در بيشتر موارد آسم ناشي از ورزش را تا حدي که بتوان در هر ورزشي شرکت کرد مي توان کنترل کرد . بسياري از ورزشکاران المپيک که شامل برندگان مدال طلا نيز هستند مبتلا به آسم بوده اند.
تفاوت بين آسم و آلرژي چيست ؟
آسم انسداد قابل بازگشت راههاي هوايي است . آلرژي يکي از عواملي است که مي تواند حمله آسم را آغاز کند . تمام بيماران مبتلا به اسم دچار آلرژي نيستند و افراد بسياري هستند که دچار آلرژي هستند ولي مبتلا به آسم نيستند .
آيا درماني براي آسم وجود دارد ؟
اگرچه قابل درمان است ولي راه علاج قطعي براي آسم تا کنون در دسترس نبوده است . درمان پيشگيرانه مي تواند مشکلاتي را که يک فرد مبتلا به آسم با آن مواجه است را کاهش دهد . دانشمندان در جهان به دنبال راه علاج خاص آن مشغول تحقيق هستند .
راه های پیشگیری :
مثل سایر بیماری های مزمن، حفظ وزن مناسب و رژیم غذایی سالم و پرهیز از استعمال تنباکو می تواند تا حد زیادی از این مسئله جلوگیری کند.
هرچند اگر در معرض ابتلا به آسم هستید یا در کودکی تجربه ی آن را داشته اید، بهترین راه جلوگیری از ابتلای آن در آینده، انجام دستورالعمل های پزشک و انجام مداواهای مربوط به آلرژی می باشد.
پيشگيري از علائم عموماً بهترين درمان است . براي يک بيمار مبتلا به آسم مهم است که بداند چه موقعيتهايي باعث شروع علائم مي شوند و از آنها تا جائي که امکان پذير است پرهيز کند . هنگامي که پرهيز و دوري از آنها غير ممکن است ، درمان پيشگيرانه مفيد واقع خواهد شد انواع مختلف درمان هاي پيشگيرانه موجود است.
حتی‌المقدور مواد آلرژی‌زا و آزاردهنده را از خانه و محل کار حذف کنید. درمان برای حساسیت‌زدایی از بعضی مواد آلرژی‌زای خاص
داروهایی را که به طور منظم استفاده می‌کنید همیشه به همراه داشته باشید.
به هنگام حملات بنشینید.
در زمان‌هایی از سال که مواد آلرژی‌زا در محیط فراوان هستند در منزل بمانید .
آسم چگونه درمان می شود؟
درمان آسم بر اساس دو روند گفته شده صورت می گیرد. یکسری از داروها باعث شل شدن عضلات دیواره راههای هوایی می شوند. برخی دیگر از التهاب مجاری هوایی جلوگیری می کنند و یا باعث کاهش یافتن التهاب می شوند. داروهایی نیز هستند که هر دو کار را با هم انجام می دهند. با کنترل دقیق بیماری می توان زندگی موثر و مفیدی داشت. اگر مبتلا به آسم هستید، احتمال تنگ شدن راههای هوایی همواره وجود دارد. تنگی متناوب راههای هوایی منجر به آسیب دائمی می شود. با دوری از عوامل محرک و به کار گیری درمان مناسب تحت نظر پزشک می توان آسم را کنترل کرد. درک مکانیسم بیماری به اندازه درمان در اداره بیماری اهمیت دارد.
دارو درماني قبل از مواجهه با محيطي که حمله آسم را تحريک مي کند و انجام ورزش تجويز مي شود . اگر آسم مکرر اتفاق بيفتد و يا غير قابل پيش بيني باشد ، پزشک ممکن است براي شما به صورت روزمره داروهايي را تجويز کند . داروهايي که براي اين منظور استفاده مي شوند شامل استروئيدهاي استنشاقي آنتي لوکرترين ها ، کرمولين و داروهاي مشابه آن ، بتا آگونيست ها ي خوراکي يا استنشاقي (که برخي از آنها طولاني اثر هستند ) تئوفيلين طولاني اثر و يا استروئيد خوراکي مي باشند . براي بيماران آلرژيک ، ايمونوتراپي (ايمني درماني ) مي تواند در مواردي که پرهيز از آلرژن (ماده حساسيت زا ) مقدور نيست تجويز شود .
ايمونوتراپي تحمل بيمار را نسبت به الرژن ها افزايش مي دهد و در کنترل التهاب موجود در آسم مزمن کمک مي کند.
.
آيا کودکان مي توانند براي هميشه از آسم خلاص شوند ؟
اين نظر که آسم براي هميشه در فرد از بين برود بيشتر به افسانه مي ماند . در حقيقت برخي افراد ممکن است به نقطه اي برسند که ديگر حملات آسم را همانند اوائل کار نداشته باشند ولي آزمايش هاي دقيق و پيچيده نشان داده است که اين افراد همچنان در معرض خطر ابتلاي به آسم در سنين بالاتر هستند .
آيا آسم تهديد کننده زندگي است ؟
عموماً اين طور نيست ولي درموارد شديد آسم مي تواند مرگبار باشد . مرگ و مير بيشتر در بالغين اتفاق مي افتد . بيش از ٨٠% از ٣٨٨٠مرگي که درسال ١٩٨٥ در افراد مبتلا به آسم ديده شد بالاي ٤٥ سال بوده است . اگر چه ، عموماً مي توان راه هوايي را باز نمود و حمله را با داروها تحت کنترل در آورد . دريک حمله حاد آسم ، ممکن است مجاري هوايي به طور کامل بسته شوند به طوري که منجر به نارسائي تنفسي گردد اين يک وضعيت اورژانس پزشکي است و نياز به توجه فوري دارد . براي مبتلايان به اسم فراگيري تشخيص دوره هاي حاد و پيشگيري از آنها داراي اهميت بالايي است
برخي پزشکان افزايش زياد مرگ ناشي از آسم را به خاطر اعتماد بالا به داروهايي مي دانند که براي بازگردن مجاري هوايي بسته استفاده مي شوند .
اگر چه به نظر مي رسد که بيشتر مرگ و مير ، ناشي از تاخير در انجام درمان در مراحل حاد حمله مي باشد .
رهنمودهايي براي بيماران و والدين کودکان مبتلا به آسم
باهمه تذکرات داده شده ، تا مي توانيد در مورد آسم به دانستني هايتان اضافه کنيد .
بياموزيد که چه چيزهايي باعث شروع علائم اسم در شما يا کودکتان مي شود به بهترين نحوي از آن پيشگيري کنيد .
علامت هاي قريب الوقوع بودن يک دوره آسم و شدت آن را بياموزيد.
پيشگيري هاي لازم را انجام دهيد تاخود و فرزندتان کمترين مشکل را با علائم بيماري داشته باشيد .
درمانهاي قابل انجام توسط خودتان را ياد بگيريد و آنها را به اقتضاي سن کودک به آنها نيز بياموزيد.
بيماران آسمي بايد نكات زير را مد نظر داشته باشند:
ـ تمام داروها را به دقت مصرف نمايند. عوارض داروها كمتر از عوارض ناشي از بروز حمله است. مصرف داروهايي همچون آسپيرين، پروپرانولول مي‌تواند باعث بروز تنگي نفس شود.
ـ در صورتي كه به هر دليلي به مراكز درماني مراجعه كرديد پزشك و پرسنل درماني را از بيماري خود مطلع كنيد.
ـ بهبود علائم به معناي بهبود دائم و كامل نيست و گاهي لازم به ادامه درمان تا رفع انقباض جزيي مسير‌هاي هوايي است.
ـ روش مصرف اسپري‌ها را از پزشك معالج يا بروشور همراه با دارو به دقت بياموزند.
ـ در حين بروز حملات از اسپري سالبوتامول (آلبوترول)، ترجيحا به كمك آسم يار، 8 پاف هر 20 دقيقه تا رسيدن به اورژانس استفاده كنند.
ـ در صورتي كه تحت درمان با اسپري ايپروتروپيوم بروميد (آترونت) هستيد مي‌توانيد از اين اسپري 8 پاف مي‌توان در ابتداي حمله استفاده نماييد.
ـ ساير اسپري‌ها همچون سالمترول و بكلومتازون در حين حمله فاقد ارزش هستند.
ـ اگر مبتلا به آسمي ناشي از فعاليت و ورزش هستيد بايد حدود 20 دقيقه قبل از انجام فعاليت بدني شديد اقدام به مصرف اسپري سالبوتامول به ميزان 2 پاف كنيد. بسياري از پزشكان براي اين بيماران از روش‌هاي پيشگيري با داروهاي ديگر مي‌كنند كه در صورت توصيه از سوي پزشكتان، به همان دستورات توجه كرده و دارويي ديگر را اضافه نكنيد.
ـ در زمان مراجعه به اورژانس پزشك معالج را از داروهاي مصرفي و مدت مصرف تا زمان رسيدن به اورژانس مطلع كنيد. افراد همراه با بيمار آسمي در حين بروز حمله لازم است كه مراحل زير را به دقت انجام دهند:
ـ به اورژانس پيش بيمارستاني (115) اطلاع دهيد. شرايط بيمار را به دقت براي فردي كه به تماس شما پاسخ مي‌دهد تشريح كنيد.
ـ اسپري سالبوتامول (عموما به رنگ آبي است) و آترونت (ايپراتروپيوم برومايد) را در اختيار بيمار قرار دهيد. در صورتي كه آسم يار در اختيار داريد، به كمك آسم يار براي بيمار اسپري انجام دهيد.
ـ در صورتي كه اكسيژن در محل وجود دارد تا رسيدن پرسنل 115 مي‌توانيد در حد فاصل دريافت اسپري‌ها از آن بهره بگيريد. اكسيژن مطلوب براي بيماران، اكسيژن خشك مي‌باشد و نبايد از ظرف محتوي آب در مسير اكسيژن استفاده كرد.
ـ تمام داروهاي مصرفي بيمار را با خود به اورژانس آورده يا به پرسنل 115 نشان دهيد.
